ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ – ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ

Το νέο Μουσείο Ακροπόλεως
Δύο διαλέξεις και μία ξενάγηση

Ομιλήτρια και ξεναγός η αρχαιολόγος Μάχη Καρανίκη

Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από εσάς μπορεί να έχετε ήδη επισκεφθεί το νέο Μουσείο (οι επισκέπτες ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο μέσα στις πρώτες 150 ημέρες, το 2009), σκεφτήκαμε ότι θα είναι πολύ χρήσιμες αυτές οι δύο διαλέξεις, πριν από μία ξενάγηση. Για μία συνολική εικόνα του νέου Μουσείου. Για το ιστορικό της ίδρυσής του. Για τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς, παρόντες και απόντες. Για τις περιπέτειες των γλυπτών που αποσπάστηκαν από τον Ιερό Βράχο. Για την εξέλιξη του χώρου στη διάρκεια της Αρχαιότητας και μετά την Ύστερη Αρχαιότητα.
Η Ακρόπολη είναι θέμα ανεξάντλητο και το Μουσείο, που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο, είναι ένα πολύ γερό έναυσμα για να την ξαναδούμε. Να την ξαναδιαβάσουμε. Να την ξαναβρούμε.
Η ξενάγηση θα γίνει τρεις φορές, για να μην ξεπεράσει η κάθε ομάδα τα 22-25 άτομα. Παρακαλούμε να δηλώσετε με την εγγραφή ποια από τις τρεις προτιμάτε.

ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ:
Τετάρτη απόγευμα 27 Ιανουαρίου και 3 Φεβρουαρίου (6.30 με 9.00)
Πρωινή επανάληψη Πέμπτη 28 Ιανουαρίου και 4 Φεβρουαρίου (11.00 με 1.30)
ΞΕΝΑΓΗΣΗ:
Τετάρτη 10/2 στις 11.15 το πρωί, ή την ίδια ημέρα στις 4.30 το απόγευμα, ή Τετάρτη 17/2 στις 5.00 το απόγευμα (για να αποφύγουμε την πολυκοσμία του Σαββάτου, αλλά και να μην χάσουν την ξενάγηση όσοι πάνε στο πρώτο ταξίδι της Υεμένης). Συνάντηση στην είσοδο, μετά την αγορά του εισιτηρίου. Για πριν ή μετά την ξενάγηση: θυμίζουμε ότι το Μουσείο διαθέτει ένα πολύ καλό εντευκτήριο με πολύ λογικές τιμές. Λειτουργεί ως τις 8.00 το βράδυ.


ΧΕΙΜΩΝΙΑΤΙΚΕΣ ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ:

Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2010, Βραυρώνα:
το πανάρχαιο Ιερό της Ταυροπόλου Αρτέμιδος
και το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο
Ξεναγεί η Μάχη Καρανίκη

Η ιερή Παρθένος, θεά της άγριας φύσης και πανίδας, Πότνια Θηρών και Ταυροπόλος, είχε το κρησφύγετό της στο νοτιοδυτικό άκρο της Κριμαίας (την αρχαία Ταυρική χερσόνησο). Από εκεί προστάτευε όλη τη δυτική πλευρά του Άξενου Πόντου, από τις ουκρανικές στέπες στον Βορρά έως τα παφλαγονικά δάση στον Νότο (όπου και ο ποταμός Παρθένιος / σήμερα Μπαρντίν).
Οι καταβολές της λατρείας της στην απομακρυσμένη αττική ύπαιθρο ανάγονται στην ύστερη Μυκηναϊκή εποχή και στις παραδόσεις που σχετίζονται με τον Τρωικό πόλεμο. Στην Βραυρώνα, η θεά λατρευόταν μαζί με την Ιφιγένεια σε ένα σπήλαιο. Και εδώ, στο πανάρχαιο αττικό Ιερό, οι Αθηναίες μητέρες έταζαν τα κοριτσάκια τους, τις μικρές άρκτους. Πολύ αργότερα, ιδρύθηκε στον Πειραιά το Ιερό της Βενδίδος – η θρακική φυσιογνωμία της Αρτέμιδος, η λατρεία της οποίας μεταφέρθηκε και στους πρόποδες της Ακροπόλεως.
Η λατρεία της Ορθίας Αρτέμιδος ήταν κυρίαρχη στην αρχαία Σπάρτη (οπότε θα τη συναντήσουμε στο τριήμερο ταξίδι μας στη Λακωνία τον Απρίλιο).
Θα την βρούμε όμως και στις όχθες της Τριχωνίδας, στο ταξίδι που θα κάνουμε στην Αιτωλοακαρνανία, τον Φεβρουάριο. Από ό,τι φαίνεται, θα αφιερώσουμε τη νέα χρονιά στην Άρτεμη!

Μία βόλτα στην Αττική, λοιπόν, το Σάββατο 6/2, για να περπατήσουμε στον γοητευτικό αρχαιολογικό χώρο και να ξεναγηθούμε στο ανακαινισμένο Μουσείο της Βραυρώνας.


Σάββατο 6 Μαρτίου 2010,
καθώς ξεμυτίζει η πρώιμη άνοιξη στην Πελοπόννησο:
Ολοήμερη Αργολίδα με ξεναγό τη Μάχη Καρανίκη

Νεμέα. Το Ιερό του Διός και το περίφημο Στάδιο, όπου διεξάγονταν τα Νέμεια, μία από τις τέσσερις πανελλήνιες αθλητικές οργανώσεις. Το τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο στεγάζονται τα ευρήματα των ανασκαφών της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
Στο Ναύπλιο, η Μάχη θα μας ξεναγήσει στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο, που παρέμενε επί χρόνια κλειστό. Περιλαμβάνει ευρήματα από ολόκληρο τον νομό και δίνει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να αποκτήσει μία γενική εικόνα της ιστορικής και πολιτιστικής εξέλιξης της Αργολίδας από την Προϊστορική εποχή έως και τη Ρωμαϊκή περίοδο.
Στο ΠΛΙ (Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Βασίλειος Παπαντωνίου») θα μας περιμένει η Πόπη Καλκούνου για να μας μιλήσει για το έργο του Ιδρύματος και να μας ξεναγήσει στο φρεσκοσυντηρημένο κτίριο που στεγάζει το αξιόλογο Μουσείο.

Αναχώρηση το πρωί στις 8.15 από την πλατεία Ρηγίλλης. Επιστροφή γύρω
στις 7.30 το βράδυ. Εγγραφές από το Σάββατο 16/1. Μόνον για συνδρομητές.


ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ ΔΙΑΛΕΞΕΩΝ
24 Φεβρουαρίου – 22 Απριλίου 2010

Βυζαντινό Πανόραμα: η συνέχεια
Η πεντηκονταετία 1321 – 1372/3
και η κατάρρευση της Αυτοκρατορίας


Από την εποχή των εμφυλίων πολέμων για το αποδυναμωμένο στέμμα,
την εξάπλωση των Σέρβων στα βυζαντινά και τα βουλγαρικά Βαλκάνια
και την εδραίωση της δυναστείας του Οσμάν
στη μικρασιατική Προποντίδα
έως τη διείσδυση των Οθωμανών στα θρακικά εδάφη
και την υποτέλεια της Κωνσταντινουπόλεως στους Οσμανλίδες.

Τέσσερις διαλέξεις τον Φεβρουάριο και Μάρτιο
συν δύο τον Απρίλιο, μετά το Πάσχα, με θέμα:
Ο Μυστράς των Παλαιολόγων και των Καντακουζηνών.
Ομιλήτρια η Μαριάννα Κορομηλά


ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ θα κάνουμε μία σύντομη αναδρομή στην εποχή της βασιλείας των πρώτων Παλαιολόγων, δηλαδή του Μιχαήλ Η΄ και, κυρίως, του Ανδρονίκου Β΄. Αφενός για να ξαναβρούμε το νήμα του Βυζαντινού Πανοράματος, εκεί όπου το αφήσαμε την άνοιξη του 2008, κι αφετέρου για να τοποθετηθούμε στον χώρο και τον χρόνο, ώστε να παρακολουθήσουμε τη δυναστική έριδα που εξελίσσεται σε εμφύλιο το 1321. Ο Εμφύλιος, που έμεινε στην ιστορία ως «ο Πόλεμος των δύο Ανδρονίκων», παππού κι εγγονού, διαρκεί έως το 1328, ενώ το 1326 ο Ορχάν γκαζί, γιος του γενάρχη Οσμάν γκαζί, έκανε την Προύσα / Bursa πρωτεύουσα του Εμιράτου των Οσμανλίδων. Λίγο αργότερα, ο Ανδρόνικος Γ΄ έχασε τη μάχη στον Πελεκάνο, κοντά στη Νικομήδεια, κι έτσι η τελευταία (και ελλιπώς οργανωμένη) προσπάθεια για τη διάσωση της Μικρασίας χάθηκε.
Το κράτος των Παλαιολόγων θα περιοριστεί αποκλειστικά στα ευρωπαϊκά του εδάφη, σφηνωμένο ανάμεσα στους Σέρβους και τους Βούλγαρους, τους Φράγκους, τους Καταλανούς και τους Φλωρεντίνους, τους Γενοβέζους και τους Βενετούς, τους Τουρκομάνους συμμάχους και τους κάθε λογής γαμπρούς, κουνιάδους και διεκδικητές, ενώ τα μέλη της βυζαντινής αριστοκρατίας, τα μεγάλα μοναστήρια και η Εκκλησία θα σφίγγουν τη θηλιά, απαιτώντας φοροαπαλλαγές, προνόμια και μερίδιο στην εξουσία.

ΣΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ θα κάνουμε μία επισκόπηση των ιστορικών γεγονότων της πεντηκονταετίας και θα φωτίσουμε επί μέρους οικονομικά, κοινωνικά, θρησκευτικά και διπλωματικά θέματα, παρακολουθώντας τις παράλληλες εξελίξεις στον γύρω κόσμο.
Γενοβέζοι και Βενετοί στο Αιγαίο, στην Πόλη και στη Μαύρη Θάλασσα. Το ταξίδι του Ιμπν Μπαττούτα στη βυζαντινή πρωτεύουσα, η συνάντησή του με τον Ανδρόνικο Γ΄ και ο Εβραίος μεταφραστής του αυτοκράτορα. «Ο Πόλεμος των δύο Ιωάννηδων» (1341-1347) και η καταστροφή μεγάλου μέρους της Θράκης και της Μακεδονίας. Ο Ιωάννης Καντακουζηνός και οι δεσπότες γιοί του Μανουήλ και Ματθαίος. Ο Έβρος, το Διδυμότειχο και η Αδριανούπολη. Ο εμίρης του Αϊδινίου και ο στόλος του. Οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης. Ο μέγας δουξ Αλέξιος Απόκαυκος και η ήττα της (αδύναμης) αστικής τάξης. Παναγία των Βλαχερνών και Αγία του Θεού Σοφία. Δύο ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη*.
Ο «Μαύρος Θάνατος» από τη Μαύρη Θάλασσα και οι απανωτοί σεισμοί στην Προποντίδα.
Οι Οθωμανοί στην Ευρώπη: η κατάληψη της Καλλιπόλεως (1354) και ο έλεγχος των Στενών του Ελλήσποντου.
Το ζήτημα της Ένωσης των Εκκλησιών, το ατελέσφορο ταξίδι του Ιωάννη Ε΄ του Παλαιολόγου στη Βενετία και στη Ρώμη και η κατάσταση στη Δύση.
Οι βυζαντινές «πρόνοιες» που γίνονται κληρονομικές γαίες, οι γεωργοί που γίνονται πάροικοι, οι περιοχές που μετατρέπονται σε «δεσποτάτα» (ή βυζαντινού τύπου φέουδα;), τα βάρη και η δυσφορία των αδυνάτων. Η χήρα Άννα, η κατσικούλα της και ο αμείλικτος φοροεισπράκτορας. Έμποροι, βιοτέχνες, ναυτικοί και τραπεζίτες. Ένταξη στο διεθνές εμπορικό δίκτυο ή αναγκαστικός συνεταιρισμός με Γενοβέζους και Βενετούς;
Ο Στέφανος Δουσάν, το απόγειο του Σερβικού κράτους και ο διαμελισμός του σε κρατίδια. Η ανταρσία του Ανδρονίκου Δ΄ και η τιμωρία του. Οι Οθωμανοί στα Κουμουτζηνά (Κομοτηνή), στο Διδυμότειχο και στην Αδριανούπολη, η ήττα των σερβικών δυνάμεων στη Μαρίτσα (Έβρος) και η διάλυση του Βουλγαρικού κράτους. Ο σουλτάνος Μουράτ Α΄, εγγονός του ιδρυτή της οθωμανικής δυναστείας, και οι δομές του υπό σύσταση Οθωμανικού κράτους. Το συρρικνωμένο Βυζάντιο υποτελές στον Μουράτ Α΄ (από το 1372/3).

[*Τα δύο ποιήματα του Καβάφη είναι: «Ο Ιωάννης Καντακουζηνός υπερισχύει» και «Από υαλί χρωματιστό».]

ΣΤΗΝ ΠΕΜΠΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ θα μιλήσουμε για την καστρόπολη του Μυστρά (προετοιμάζοντας και την ανοιξιάτικη επίσκεψή μας) και το βυζαντινό τμήμα του Μοριά. Ακόμα, εντελώς συνοπτικά, θα αναφερθούμε στο κίνημα των Ησυχαστών που επηρέασε βαθειά τη ζωή του Ιωάννη Καντακουζηνού. Αλλά στο θέμα θα επανέλθουμε στον επόμενο κύκλο διαλέξεων, επισκοπώντας την ιστορία του Αγίου Όρους στην εποχή των Παλαιολόγων κι άλλα θέματα που αφορούν σε αυτή την τόσο κρίσιμη εποχή.

Έξι διαλέξεις με προβολή εικονογραφικού και χαρτογραφικού υλικού
Οι τέσσερις πρώτες διαλέξεις:
Το απόγευμα της Τετάρτης 24/2, 3/3, 10/3 και της Δευτέρας 15/3 (6.30 με 9.00)
Επανάληψη το πρωί της Πέμπτης 25/2, 4/3, 11/3 και της Τρίτης 16/3 (11.00 με 1.30)
Και οι δύο μεταπασχαλινές:
Το απόγευμα της Τετάρτης 14/4 και 21/4 (6.45 με 9.15)
Επανάληψη το πρωί της Πέμπτης 15/4 και 22/4 (11.00 με 1.30).
Σημειώσεις Διαλέξεων θα δοθούν στους συμμετέχοντες.


Εγγραφές από τις 4 Φεβρουαρίου. Για τους συνδρομητές οι εγγραφές αρχίζουν από τις 20 Ιανουαρίου. Αν κάποιος θέλει να παρακολουθήσει το ένα από τα δύο μέρη, μπορεί να εγγραφεί είτε στις τέσσερις πρώτες διαλέξεις είτε στις δύο μεταπασχαλινές (Μυστράς), εφόσον υπάρχουν θέσεις.